روزی برای یوزپلنگ‌های جهان

همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: در دنیا سالانه حدود ۳۰ هزار گونه جانوری منقرض می‌شوند. یوزپلنگ‌ها که دو زیر گونه ایرانی و آفریقایی از آنها در زمین باقی‌مانده، در این صف انقراض منتظر نوبتشان هستند. سیزده سال پیش، برای بزرگداشت یوزپلنگ ۴ دسامبر روز یوزپلنگ‌های جهان نام گرفت. مطالعات در مورد یوزهای ایرانی بسیار محدود است، یوزهای آفریقایی نیز به دلیل توسعه حفاظت‌گاه‌های مشارکتی مشهورترند و بخشی از هزینه‌های حفاظت از این گونه از توریست‌ها بدست می‌آید ولی آنها نیز با مخاطرات جدی مواجهند. در این گزارش سعی شده به تفاوت‌های یوزهای ایرانی و آفریقایی بپردازیم.

تا سال ۲۰۲۴، جمعیت یوزپلنگ در جهان حدود ۷۱۰۰ نفر تخمین زده شده است که اکثریت آنها در آفریقا زندگی می کنند. بیشتر یوزپلنگ ها در جنوب آفریقا، عمدتاً در یک جمعیت فرامرزی یافت می‌شوند که شش کشور را شامل می شود: نامیبیا، بوتسوانا، آفریقای جنوبی، زیمبابوه، آنگولا و زامبیا. نامیبیا بیشترین جمعیت یوزپلنگ را دارد و پس از آن بوتسوانا و آفریقای جنوبی قرار دارند.

مخاطرات یوزپلنگ آفریقایی

از بین رفتن زیستگاه: تبدیل علفزارها و ساواناها به زمین کشاورزی باعث کاهش زیستگاه در دسترس می‌شود.

کاهش طعمه: شکار بی‌رویه حیوانات گیاهخوار برای گوشت

تعارض انسان و حیات وحش: شکار دام منجر به کشتار تلافی جویانه حیات وحش می‌شود.

تجارت غیرقانونی حیات وحش: چین مهمترین خریدار حیات‌وحش با ادعای درمانی بودن اندام‌های آنها است.

تغییر اقلیم: تغییر آب و هوا چالش‌های موجود را چند برابر می‌کند.

حمایت مالی از یوزپلنگ های آفریقایی به صورت منسجم در قالب مثلا صندوق حفاظت از یوزپلنگ، پروژه فراجمعیت یوزپلنگ، اجلاس جهانی یوزپلنگ انجام می‌شود این مراکز با تمرکز بر بازسازی زیستگاه و کاهش درگیری، تنوع ژنتیکی را زیاد کنند. در ایران کمک‌های مالی بسیار ناچیز بوده است و تا کنون در قالب کمپین‌های مردمی بدست آمده است. سازمان حفاظت محیط زیست اخیرا به دنبال راه‌اندازی شماره حساب برای حمایت از این گونه، ذیل صندوق ملی محیط زیست است.

تفاوت‌های گربه محبوب ما با خانواده آفریقایی‌اش

یوزپلنگ آسیایی (Acinonyx jubatus venaticus) و یوزپلنگ آفریقایی (Acinonyx jubatus) زیرگونه‌های یک گونه هستند، اما در چندین جنبه کلیدی، عمدتاً به دلیل جغرافیا، ژنتیک، و وضعیت حفاظتی متفاوت هستند.

محدوده جغرافیایی

یوزپلنگ آسیایی فقط در ایران و عمدتاً در پارک ملی توران و میاندشت زندگی می‌کند. یوزپلنگ آفریقایی، به طور گسترده در سراسر جنوب صحرای آفریقا پراکنده شده‌اند.

وضعیت جمعیت:

یوزپلنگ آسیایی به شدت در معرض خطر انقراض است، و طبق آخرین برآوردها زیر ۲۰ قلاده از آن وجود دارد. یوزپلنگ آفریقایی با حدود ۷۱۰۰ نفر در ۳۳ جمعیت عمدتاً در مناطق حفاظت شده زندگی می‌کند.

تفاوت های ژنتیکی:

یوزپلنگ آسیایی به دلیل انزوای طولانی مدت جغرافیایی از نظر ژنتیکی از یوزپلنگ آفریقایی متمایز است. تنوع ژنتیکی یوزهای ایران بسیار کمتراز همتایان آفریقایی است.

تفاوت های فیزیکی و رفتاری:

یوزپلنگ آسیایی به طور کلی کوچکتر و باریکتر از یوزپلنگ آفریقایی است. یوز ایرانی معمولا دارای پوشش روشن تر و کم رنگ تر با لکه های کمتر برجسته است. یوزهای ایرانی با محیط های خشن تر و خشک سازگار شده و در زیستگاه های ناهموار، کوهستانی و بیابانی زنده می‌ماند و بسیار منزوی هستند. یوزهای آفریقایی برعکس ساواناها و علفزارهای باز را ترجیح می‌دهند اجتماعی‌تر هستند و می‌توان ائتلاف نرها برای شکار را در آنها دید.